ॐ श्री साई वसंतसाईसाय नमः 

पुष्प चोवीस 

सूक्ष्म जगत

           मनुष्याला तीन शरीरे असतात. इच्छाशक्तीमुळे ही तीन शरीरे एकत्रित राहतात. मनुष्याच्या अतृप्त इच्छा त्याच्या बंधनाचे मूळ कारण आहे म्हणून मनुष्य ह्या तीन शरीरांच्या नियंत्रणात राहतो. स्थूल देहात, इच्छा, इंद्रिय सुख,अहंकार अभिमान खोलवर रुजलेला असतो. पंचेंद्रिये मनुष्याला पाच हजार दिशांना ओढत असतात असे भगवद् गीतेत सांगितले आहे. ह्यातून सुटका करून घेण्यासाठी मनुष्याने कठोर साधना करणे आवश्यक आहे. हे केवळ भक्तीद्वारे शक्य आहे.

          साधनेद्वारे सूक्ष्म देह प्राप्त होतो. सूक्ष्म जगत हे भौतिक जगताहून पूर्णतः वेगळे आहे. सूक्ष्म जगतात व्यक्ती भाव भावनांद्वारे जीवन जगतात. सूक्ष्म देहात स्पंदनांच्या शक्तीने इच्छापूर्ती होते. तथापि व्यक्ती त्याच्या येथील अनुभव आणि दृश्यांमुळे भ्रमित होऊ शकते.सूक्ष्म देहातील दृश्यं केवळ अर्धसत्य असते. त्या व्यक्तीच्या कल्पना,अतृप्त इच्छा आणि भविष्यातील स्वप्ने ह्यांचे ते मिश्रण असते. ह्या अवस्थेत, ही अनेक दृश्यं आणि अनुभव घेतल्यानंतर साधकाने पथभ्रष्ट होऊ नाय ह्यासाठी प्रयत्नांची शिकस्त केली पाहिजे. येथे सूक्ष्म इच्छांचे प्रकाशरूपात परिवर्तन होते. सूक्ष्म जगतातील इच्छा स्वनिर्मित प्रकाशरूपाद्वारे पूर्ण होतात. हे जाणल्यानंतर, साधकाने सर्व गोष्टी माया समजून नाकारून आपली मुक्तता करून घेतली तरच तो सूक्ष्म देहाच्या संभ्रम पलीकदिल कारण जगतत् प्रवेश करू शकतो. कारण देहात, इच्छा निर्माण झाल्यावर तात्काळ त्यांची परिपूर्ती होते. व्यक्ती मुक्तीच्या उंबरठ्यावर उभी असते परंतु ती कारण देहात राहते. श्री युक्तेश्वर म्हणतात की अशा व्यक्ती अखिल सृष्टीकडे परमेश्वराचे स्वप्न म्हणून पाहतात. ते केवळ संकल्पाने कोणतीही गोष्ट सृजित करू शकतात. परिणामतः त्यांना इंद्रिय सुखं आणि सूक्ष्म जगतातील सुखं नगण्य वाटतात. त्या सुखांमुळे आत्म्याची सूक्ष्म संवेदनशीलता दाबून टाकली जाते असे त्यांना वाटते.

          आता आपण ह्या विषयी पाहू. इंद्रियांद्वारे प्राप्त झालेली सुखं कमी प्रतीची असल्यामुळे त्यातून दुःख,व्याधिणी अशांती वाट्यास येते. सूक्ष्म देहातील अनुभवांमधुन विविध भाव भावना उद्दीपित होतात. उन्नतीसाठी त्यांचा काहीही उपयोग नाही हे साधकाने जाणले पाहिजे.

संदर्भ - श्री वसंतसाईंच्या उपनिषदांच्या पलीकडे ह्या पुस्तकातून.

जय साईराम